Ποια είναι η Ελένη Ευαγγελινού (Μουσείο Κομπολογιού)

Ένα από τα απαραίτητα «αξεσουάρ» της ανδρικής φορεσιάς ήταν πάντα το κομπολόι. Επί της ουσίας συνεχίζει να συντροφεύει τον άντρα στον καφέ και στην κουβέντα μέχρι και σήμερα. Πρόκειται ενδεχομένως για πρώτο αγχολυτικό εξάρτημα (όπως έγινε μεταγενέστερα το spinner ή  το anti stress ball). Συνήθως όμως δεν γνωρίζουμε ούτε την ιστορία που έχει το κομπολόι, ούτε και το γεγονός ότι υπάρχει Μουσείο Κομπολογιού. Μαζί μας λοιπόν η κα Ελένη Ευαγγελινού για να μας διαφωτίσει γύρω από την ιστορία και την πορεία του κομπολογιού, αλλά ταυτόχρονα να μας μιλήσει και για το υπέροχο μουσείο που υπάρχει στο Ναύπλιο, το οποίο και σας παροτρύνουμε να το επισκεφτείτε.

1. Πείτε μας μερικά πράγματα για την ιστορία του κομπολογιού; Πώς ξεκίνησε και πώς έφτασε να είναι το πρώτο «αγχολυτικό βοήθημα»;

Στο μουσείο μπορεί να δει κανείς όλη την ιστορία η οποία ξετυλίγεται σε 4 αίθουσες. Ουσιαστικά το κομπολόι ξεκίνησε από τα προσευχητάρια. Τα πρώτα προσευχητάρια που έχουν βρεθεί ήταν των ινδουιστών και μετά των βουδιστών. Αργότερα εμφανίστηκαν τα χριστιανικά και τα μουσουλμανικά. Το δικό μας κομπολόι προέρχεται από το μουσουλμανικό προσευχητάρι. Σκεφτείτε τον υπόδουλο Έλληνα να έρχεται σε καθημερινή επαφή με τον μουσουλμάνο και να βλέπει το προσευχητάρι στα χέρια του. Να σημειώσουμε ότι στο προσευχητάρι οι χάντρες είναι στενά δεμένες, οπότε δεν κάνει ήχο. Ετυμολογικά, κομπολόι είναι ένα αντικείμενο που παράγει επαναλαμβανόμενο ήχο, οπότε το προσευχητάρι δεν έχει καμία σχέση με το κομπολόι.  Ο Έλληνας λοιπόν πήρε το μουσουλμανικό προσευχητάρι και έδωσε κίνηση στις χάντρες οι οποίες πλέον κινούνταν ελεύθερα στο σχοινί. Το κομπολόι ίσως ήταν η πρώτη έκφραση ανάγκης για την ελευθερία που αναζητούσε ο Έλληνας.

2. Ποια είναι τα συνηθισμένα υλικά που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα για την κατασκευή των κομπολογιών;

Συνήθως είναι οργανικά, το κεχριμπάρι γνωστό και ως ήλεκτρον απο την Αρχαία Ελλάδα είναι ο  βασιλιάς των υλικών του κομπολογιού λόγω των αγχολυτικών και θεραπευτικών ιδιοτήτων του. Αυτό οφείλεται στον θετικό στατικό ηλεκτρισμό που παράγει. Για τον ίδιο λόγο ήταν ιδανικό και ως προσευχητάρι. Επίσης υλικά που χρησιμοποιούνταν από παλιά είναι το κόκαλο, το κέρατο, το κοράλι,  το ξύλο και διάφοροι καρποί. Πλέον υπάρχουν και τεχνητά υλικά πλαστικά , ρητίνες κλπ

3. Ισχύει ότι ο αριθμός των χαντρών θα πρέπει να είναι μονός αριθμός;

Ναι για 3 κύριους λόγους. Πρώτον για πρακτικούς λόγους, καθώς βολεύει καλύτερα για να το κρατήσεις όταν παίζεις με το κομπολόι. Δεύτερον για αισθητικούς λόγους, όταν κρέμεται στον τοίχο ή ακόμα και όταν το κρατάμε φαίνεται πιο ωραίο με μονό αριθμό χαντρών. Τρίτος λόγος είναι γιατί ο ζυγός αριθμός θεωρείται γρουσούζικος. Επίσης, είναι συνήθεια που προέρχεται από τα μουσουλμανικά προσευχητάρια τα οποία είναι συνήθως 33 ή 99 χαντρών. Ο αριθμός βέβαια εξαρτάται από το μέγεθος της χάντρας.

4. Πείτε μας μερικά πράγματα για το μουσείο; Πότε δημιουργήθηκε;

Η ιστορία του μουσείο ξεκινά από το 1958  στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου ζούσε ο παππούς του πατέρα μου ως οικονομικός μετανάστης. Εκεί είδε ο πατέρας μου τον παππού του να κρατάει ένα κομπολόι και από τότε άρχισε να παίρνει τα πρώτα μαθήματα για τα “μυστικά” του κομπολογιού. Από την δεκαετία του ΄70, ο πατέρας μου μαζί με την μητέρα μου, αρχίζουν το μεγάλο τους ταξίδι στους δρόμους του κομπολογιού, που ακόμα συνεχίζεται. Μαζί συνέλλεξαν γνώση και σπάνια παλιά κομπολόγια από όλο τον κόσμο-Ινδουιστών, Βουδιστών, Μουσουλμάνων, Καθολικών κι Ελλήνων- από τις χώρες που ήκμασε ο Ελληνισμός (Μ. Ασία, Συρία, Αίγυπτος κ.α.). Έτσι απέκτησαν μια μοναδική συλλογή, μέρος της οποίας εκτίθεται στο μουσείο, που χρονολογούνται από το 1550 έως το 1950, και είναι από ατόφιο κεχριμπάρι, κεχριμπάρι-μαστίχα, κεχριμπάρι-φατουράν, μαύρο (γιούσουρι) και κόκκινο κοράλλι, ελεφαντόδοντο, κόκκαλο, κέρατο, έβενο κλπ. Όταν ξεκίνησε αυτή η αναζήτηση βέβαια δεν ήταν αυτοσκοπός η ίδρυση ενός μουσείου. Η ιδέα αυτή άρχισε να παίρνει μορφή το 1994. Αφού ταξινόμησαν γνώσεις, κομπολόγια και προσευχητάρια αποφάσισαν να δώσουν σε αυτήν την ιδέα μορφή και ίδρυσαν το μουσείο στο Ναύπλιο το οποίο ήταν τόπος όπου διέμενε η οικογένεια μου. Δεν υπήρχε δηλαδή κάποιο ιδιαίτερο «δέσιμο» της ιστορίας του κομπολογιού με το Ναύπλιο ούτε υπήρξε κάποια ιδιαίτερη «παράδοση» της πόλης σχετικά με το αντικείμενο.

5. Τα εκθέματα στο μουσείο τα έχετε οργανώσει σε 4 αίθουσες, πείτε μας τι θα δει ο επισκέπτης σε κάθε αίθουσα;

Στην πρώτη αίθουσα, Αίθουσα Α όπως την ονομάζουμε θα δείτε τα πρώτα προσευχητάρια των  Ινδουιστών, Βουδιστών και Μουσουλμάνων.

Στην δεύτερη αίθουσα, αίθουσα Β, θα έχετε την ευκαιρία να δείτε  ροζάρια καθολικών και κομποσκοίνια από μοναστήρια.

Στις επόμενες αίθουσες , αίθουσες Γ και Δ, θα θαυμάσετε πλέον αυτό που ξέρουμε στην Ελλάδα ως κομπολόι, εννοείται από διάφορες χρονικές στιγμές, όσον αφορά την κατασκευή τους και από πολλά και διάφορα υλικά.

6. Η συντήρηση των εκθεμάτων είναι πολύ δύσκολη για εσάς; Απαιτούνται συγκεκριμένες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας όπως απαιτείται στα περισσότερα μουσεία ή πρόκειται για ανθεκτικό υλικό που δεν σας δημιουργεί τέτοιου είδους προβλήματα;

Η συντήρηση βέβαια θέλει προσπάθεια. Από τα εκθέματα μας το πιο δύσκολο υλικό είναι το κεχριμπάρι. Είναι αρκετά ευαίσθητο στην θερμοκρασία και στο σκώρο. Όλα τα εκθέματα μας βέβαια τα προστατεύουμε από τη σκόνη και το άγγιγμα. Όταν δεν υπάρχει λόγος, κλείνουμε τα φώτα για την προστασία των εκθεμάτων, κρατάμε σταθερή θερμοκρασία στους 25 βαθμούς  και γενικά ελέγχουμε την υγρασία με αφυγραντήρες. Επίσης ανά 3μηνο περίπου, γίνεται  ένας καλός εξαερισμός και  καλό καθάρισμα στα εκθέματα. Γενικά δεν έχουμε μεγάλο πρόβλημα, τα εκθέματα μας δηλαδή δεν είναι τόσο ευαίσθητα όσο άλλων μουσείων.

7. Στο εργαστήρι σας παρασκευάζονται κομπολόγια  – μπεγλέρια κλπ εξαιρετικής ποιότητας και απίθανης καλαισθησίας. Αυτά αγοράζονται μόνο από Έλληνες ή υπάρχει ζήτηση και από το εξωτερικό;

Μας επισκέπτονται από όλο τον κόσμο, οπότε τα προϊόντα μας ταξιδεύουν παντού μέσω των επισκεπτών αλλά δεχόμαστε και παραγγελίες από το εξωτερικό. Στους ξένους αρέσει το κομπολόι, είναι ένα είδος πρόκλησης θα έλεγα,  για να γνωρίσει και να έρθει πιο κοντά με την  Ελληνική κουλτούρα και παράδοση.

8. Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον;

Το μέλλον είναι τώρα, εμείς οργανώνουμε ξεναγήσεις σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. Οργανώνουμε εργαστήρια κομπολογιού για να μάθει όποιος θέλει πως να φτιάχνει το δικό του κομπολόι και αυτό φυσικά αφορά και τα παιδιά. Τα εργαστήρια μπορούν να συμπεριλάβουν και τις ξεναγήσεις ώστε ο ενδιαφερόμενος ή οι ενδιαφερόμενοι να μάθουν πρώτα για το κομπολόι και μετά να πιάσουν τις χάντρες και το σχοινί και να φτιάξουν το κομπολόι τους. Αυτό που θα θέλαμε πολύ να κάνουμε, αλλά λόγω της πανδημίας έχει πέσει λίγο σε αδράνεια, είναι η οργάνωση μετακινούμενων εκθέσεων και παρουσιάσεις πχ υπό την αιγίδα ή κατόπιν πρόσκλησης ενός  Δήμου ή ενός συλλόγου, προκειμένου να παρουσιάσουμε κάποια στοιχεία σχετικά με το κομπολόι και το μουσείο μας. Μας έχουν καλέσει κατά καιρούς στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Τουρκία και στην Κύπρο. Είναι κάτι που επιζητούμε και μας δίνει μεγάλη χαρά. Επίσης η συγγραφή ενός βιβλίου σχετικά με το κομπολόι. Υπάρχει ήδη ένα βιβλίο που έγραψε ο πατέρας μου αλλά ετοιμάζουμε ακόμα ένα.  

9. Τι μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους αναγνώστες του Παρατηρητή της Παράδοσης (www.paratiritisparadosis.gr).

Αρχικά να τους ευχαριστήσω για τον χρόνο τους που αφιέρωσαν για να διαβάσουν το παρόν άρθρο ώστε να μάθουν έστω από μακριά κάποια πράγματα. Ελπίζω σύντομα να έρθουν από κοντά και να τους ξεναγήσουμε στο μουσείο μας. Επίσης, όπως εμείς  θέλουμε να διατηρήσουμε το παραδοσιακό κομπολόι, έτσι και εγώ εύχομαι δύναμη και κουράγιο σε όλους τους αναγνώστες σας προκειμένου να συνεχίσουν να έχουν μεράκι να διασώσουν και να διαδώσουν την Ελληνική παράδοση και κουλτούρα σε όποια της μορφή.

 

Ιστοσελίδα του μουσείου: www.komboloi.gr

Ως ομάδα συντακτών να ευχαριστήσουμε την κα Ελένη Ευαγγελινού που μας ταξίδεψε στην ιστορία του κομπολογιού και να σας ευχηθούμε καλή επιτυχία στο έργο σας. Ο κόπος σας ουσιαστικά να διατηρήσετε ζωντανό ένα κομμάτι της ιστορίας μας είναι πραγματικά αξιόλογο. Να παροτρύνουμε σε αυτό το σημείο όλους τους αναγνώστες μας στην επόμενη επίσκεψη τους στο πανέμορφο Ναύπλιο, να επισκεφτούνε και το Μουσείο Κομπολογιού. Η έκθεση έχει μεγάλο ενδιαφέρον και πρόκειται για εξαιρετικής ομορφιάς εκθέματα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ