ΚΟΜΠΟΣΚΟΙΝΙ, ΕΝΑ ΑΓΝΩΣΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

Ένα σημαντικό κομμάτι της Παράδοσης μας σαφώς και είναι η Χριστιανική Παράδοση. Πληροφορίες οι οποίες μεταφέρονται από γενιά σε γενιά και αφορούν την Χριστιανική λατρεία. Ένα σημαντικό κεφάλαιο της Χριστιανικής μας Παράδοσης και το οποίο αυτές τις μέρες παρατηρείται να δέχεται αλλοιώσεις είναι το κομποσκοίνι.

Πολλές φορές όταν επισκεπτόμαστε Μοναστήρια ή άλλους τόπους λατρείας ή καταστήματα με εκκλησιαστικά είδη, βλέπουμε προς πώληση κομποσκοίνια. Τα βλέπουμε και συνήθως δεν ξέρουμε ούτε την ιστορία που κρύβετε πίσω από αυτά, ούτε τους συμβολισμούς του, ενώ πολλές φορές δεν ξέρουμε ούτε τον λόγο ύπαρξης των εν λόγω αντικειμένων.

ΠΩΣ ΞΕΚΙΝΗΣΕ

Σύμφωνα με την παράδοση, το 320 μ. Χ. ο Όσιος Παχώμιος, με τη βοήθεια του αγίου Αντωνίου, ίδρυσε το πρώτο μοναστήρι στη Θηβαΐδα της Αιγύπτου. Με αφορμή την εντολή του Αποστόλου «προσεύχεσθε αδιαλείπτως» ήθελε οι μοναχοί του να επαναλαμβάνουν για κάποιο ορισμένο αριθμό το Σύμβολο της Πίστεως (κοινώς το «Πιστεύω»). Τότε παρατήρησε ότι οι μοναχοί αντί να είναι συγκεντρωμένοι στην προσευχή, προσπαθούσαν να θυμηθούν πόσες φορές είπαν την προσευχή και πόσες τους έμειναν. Έτσι λοιπόν, σκέφτηκε να φτιάξει ένα σκοινί με κόμπους. Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο κομποσκοίνι και κατάφερε να δώσει ένα «εργαλείο» στους μοναχούς προκειμένου να τους βοηθάει να θυμούνται πόσες προσευχές έχουν πει. Ταυτόχρονα τους βοηθούσε γιατί συμμετείχε και το σώμα στην προσευχή, οπότε τους βοηθούσε ακόμα πιο πολύ στη συγκέντρωσή τους. Σύμφωνα με την παράδοση, ο πονηρός γρήγορα κατάλαβε πόσο χρήσιμο εργαλείο ήταν το κομποσκοίνι και τα βράδια πήγαινε και έλυνε τους κόμπους. Έτσι λοιπόν την επόμενη ημέρα οι μοναχοί αντί να προσεύχονται έπρεπε να ξαναφτιάξουν το κομποσκοίνι. Τότε υπήρξε θεϊκή παρέμβαση. Συγκεκριμένα, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ επισκέφτηκε τον Όσιο Παχώμιο και του έδειξε πως να φτιάχνει τον κόμπο που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Ο συγκεκριμένος κόμπος πλέκεται με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργεί εννέα σταυρούς (κάποιοι πιστεύουν ότι συμβολίζει τα εννέα Τάγματα των Αγγέλων). Με αυτόν τον τρόπο ο πονηρός δεν μπορούσε να ακουμπήσει τα κομποσκοίνια και να τα λύσει. Επίσης τα κομποσκοίνια από 50 κόμπους και πάνω συνήθως κλείνονται με ένα σταυρουδάκι κάτω και τοποθετείται και μια μικρή φούντα για να σκουπίζουν οι πιστοί τα δάκρυα μετάνοιας κατά την προσευχή.

Η ΕΥΧΗ

Αρχικά λέγεται ότι οι μοναχοί έλεγαν σε κάθε κόμπο το Σύμβολο της Πίστεως. Παρατήρησαν όμως ότι είναι κουραστικό λόγω της μεγάλης έκτασης του και αποφασίστηκε να λένε την Κυριακή Προσευχή (το Πάτερ ημών). Αργότερα, αποφάσισαν ότι και πάλι η εν λόγω προσευχή ήταν πολύ μεγάλη για τον σκοπό αυτό και το μειώσανε σε μια ευχή ακόμα πιο μικρή στο «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με τον αμαρτωλόν». Εν συνεχεία οι περισσότεροι αφαίρεσαν το «Υιέ του Θεού» αφού το γεγονός ότι το Ιησούς είναι ο Υιός του Θεού είναι κομμάτι της πίστης μας και δεν χρειάζεται να το τονίζουμε, είναι κάτι που το ξέρουμε. Έτσι λοιπόν οι περισσότεροι λένε το «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον με τον αμαρτωλόν» ενώ κάποιοι χρησιμοποιούνε μια ακόμα πιο σύντομη εκδοχή «Κύριε ελέησον», καθώς λέγοντας «Κύριε» είναι κατανοητό ότι αναφερόμαστε στον έναν Τριαδικό Θεός μας. Επίσης δεν χρειάζεται να λέμε ότι είμαστε αμαρτωλοί αφού…. όλοι είμαστε αμαρτωλοί. Αρκετοί είναι αυτοί που σε κάθε κόμπο λένε άλλες σύντομες ευχές στην Υπεραγία Θεοτόκο μας (πχ Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς ή Ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου Σώτερ σώσον ημάς κλπ) ή σε κάποιον Άγιο που έχουμε ιδιαίτερη αγάπη λέγοντας «Άγιε του Θεού …….. πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ».

ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΟΜΠΩΝ

Συνήθως τα κομποσκοίνια ξεκινάν από τον αριθμό 33, όσα τα χρόνια του Χριστού. Το επόμενο σε μέγεθος είναι οι 50 κόμποι και μετά οι 100. Έπειτα, συνήθως αυξάνονται ανά 100 (100, 200, 300 κόμποι κλπ). Ο Άγιος Παΐσιος για παράδειγμα χρησιμοποιούσε τριακοσάρι κομποσκοίνι.

ΜΑΡΤΥΡΙΚΟ ΚΟΜΠΟΣΚΟΙΝΙ

Τα κομποσκοίνια ως προς το είδος τους θα μπορούσαμε να τα διαχωρίσουμε σε 2 κατηγορίες, στα «βραχιολάκια», δηλαδή στα 33άρια κομποσκοίνια που φοριούνται στο χέρι και στα «κρεμαστά», δηλαδή στα κομποσκοίνια που κλείνονται με έναν μεγάλο κόμπο και μετά πλέκεται ο σταυρός με την μικρή φούντα.

Σύμφωνα με την παράδοση, μπορούμε στον μεγάλο κόμπο να αφήσουμε ένα κομμάτι νήμα ελεύθερο και εκεί να τοποθετηθούν 5 ή 10 χάντρες. Αυτό γίνεται για να μην χάνει αυτός που προσεύχεται τον αριθμό από τα κομποσκοίνια που έχει κάνει. Αυτά λέγονται μαρτυρικά κομποσκοίνια. Για να είμαι ειλικρινής παρόλο που μου το έχουν περιγράψει το έτος 2005, μέχρι φέτος (2023) το έχω δει μόνο δύο φορές. Ακολουθεί φωτογραφία από το δεύτερο μαρτυρικό κομποσκοίνι του όπου πρόσθεσε δεύτερο νήμα για να μετράει τα Κομποσκοίνια.

ΠΛΕΚΩ ΚΟΜΠΟΣΚΟΙΝΙ ΚΑΙ ΚΑΝΩ ΚΟΜΠΟΚΟΙΝΙ

Η ορολογία που συνήθως χρησιμοποιείται από τους μοναχούς. Πλέκω κομποσκοίνι σημαίνει φτιάχνω – κατασκευάζω κομποσκοίνι. Για την χρήση του κομποσκοινιού, δηλαδή η προσευχή με το κομποσκοίνι, συνήθως οι μοναχοί λένε «κάνω κομποσκοίνι». Για παράδειγμα : «Χθες έκανα 3 εκατοστάρια κομποσκοίνια», δηλαδή προσευχήθηκε με ένα κομποσκοίνι 100 κόμπων (εκατοστάρι) τρεις φορές, ήτοι 300 προσευχές.

ΥΛΙΚΑ

Το υλικό που χρησιμοποιείται είναι συνήθως 2 ειδών. Μάλλινο νήμα (που είναι και το πιο παραδοσιακό) ή συνθετικό νήμα, γνωστό στην αγορά ως «ποντικοουρά». Υπάρχουν και άλλα νήματα τα οποία όμως σιγά σιγά εξαφανίστηκαν από την αγορά. Πλέον τα περισσότερα φτιάχνονται από τα 2 υλικά που προαναφέραμε. Το πιο συνηθισμένο χρώμα βέβαια που συναντάμε είναι το μαύρο, πλέον όμως το συναντάμε και άλλα χρώματα (κάποιοι πιστεύουν ότι τα πιο ανοιχτά χρώματα δεν κουράζουν τόσο πολύ τα μάτια στο πλέξιμο). Καλό βέβαια είναι να επιλέγονται πιο σκούρα χρώματα τα οποία συνήθως θεωρούνται πιο σοβαρά για την περίσταση. Επίσης χρησιμοποιούνται χάντρες, όχι μόνο με σκοπό να κάνουν το κομποσκοίνι πιο όμορφο, αλλά για να λειτουργήσει και ως χώρισμα. Έτσι για παράδειγμα σε ένα εκατοστάρι κομποσκοίνι τοποθετούνται συνήθως χάντρες ανά 25 κόμπους ώστε αυτός που κάνει τις προσευχές να ξέρει που περίπου βρίσκεται.

Επίσης χρησιμοποιείται ένα μυτερό βοήθημα, συνήθως λέγεται «βελόνι». Αυτό χρησιμοποιείται για το τράβηγμα του νήματος ώστε να σφίξει ο κόμπος. Παραδοσιακά χρησιμοποιείται ένα ξύλινο εργαλείο (μέγεθος περίπου όσο το μολύβι) με μυτερή άκρη από άγρια ελιά. Μου είπανε ότι σε κάποια μοναστήρια χρησιμοποιούνε κέρατο. Άλλοι χρησιμοποιούν κάποιο μεγάλο καρφί ή στυλό (από αυτά που έχουν μεγάλη μύτη) του οποίου βέβαια έχει τελειώσει το μελάνι.

ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

Τα κομποσκοίνια, όπως το λέει και το όνομα, είναι ένα σκοινί με κόμπους. Αυτή είναι η βασική διαφορά σε σχέση με τα αντίστοιχα «εργαλεία προσευχής» που χρησιμοποιούνε σε άλλα δόγματα. Υπάρχει όμως μία εξαίρεση. Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Παράδοση, ένας μοναχός δεν μπορούσε πια να πλέκει κομποσκοίνια καθώς λόγω γήρατος δεν έβλεπε πια τόσο καλά και ήταν πολύ στεναχωρημένος. Τότε εμφανίστηκε η Παναγία και τον ρώτησε για πιο λόγο ήταν στεναχωρημένος. Όταν ο μοναχός της εξήγησε την αιτία, η Παναγία του είπε «Πάρε αυτούς τους σπόρους, είναι τα δάκρυα μου, από τους καρπούς φτιάχνε κομποσκοίνια».

ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ, ΟΧΙ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΟ

Κατόπιν λοιπόν όλων όσων αναφέρθηκαν πιο πάνω καταλαβαίνεται ότι το κομποσκοίνι δεν είναι διακοσμητικό, είναι βοήθημα προσευχής, μάλιστα κάποιοι γέροντες συνήθως το χαρακτηρίζουν ως όπλο κατά του διαβόλου. Ο Άγιος Παΐσιος το αποκαλούσε «τηλέφωνο» και παρότρυνε τους πιστούς να το «σηκώνουν» (να προσεύχονται με αυτό ) όποτε έχουν πρόβλημα. Επίσης αυτό που θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι κάθε κόμπος σχηματίζει 9 σταυρούς, άρα ένα εκατοστάρι κομποσκοίνι έχει πάνω από 900 σταυρούς (100 x 9 από τους κόμπους για προσευχής συν τους κόμπους από το σταυρουδάκι που χρησιμοποιείται συνήθως για να κλείσει το κομποσκοίνι), οπότε λοιπόν καλό θα ήταν να προσέχουμε (πχ να μην το πατάμε ή να το παίζουμε σαν κομπολόι).

ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΛΕΞΕΙ ΚΟΜΠΟΣΚΟΙΝΙ ΚΑΙ ΠΩΣ

Θεωρητικά οποιοσδήποτε μπορεί να μάθει τον κόμπο. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές. Αυτό που συνηθίζεται είναι αυτός που επιθυμεί να μάθει, να πάρει πρώτα ευλογία από τον πνευματικό του. Πιο κάτω έχουμε σύνδεσμο (youtube link) για να δείτε πώς υλοποιείται ο κόμπος. Επίσης αυτό που μου είχαν τονίσει οι μοναχοί, είναι όταν τελειώνουμε τον κόμπο να λέμε «Κύριε Ελέησον». Έτσι, πλέκοντας κομποσκοίνι κάνουμε κάτι ευχάριστο, εποικοδομητικό, χρήσιμο για εμάς και για όποιον λάβει το κομποσκοίνι, προσευχόμαστε και μαθαίνουμε να συγκεντρωνόμαστε σε αυτό που κάνουμε. Για αυτούς τους λόγους με παρότρυναν να μάθω να πλέκω. «Θα μάθεις να προσεύχεσαι» θυμάμαι μου λέγανε. Επίσης, κάποτε είχα διαβάσει μια έρευνα κατά την οποία μια ομάδα επιστημόνων επεδίωκε να βρει πιο χόμπι είναι καλύτερο για την καταπολέμηση του άγχους και φέρνει περισσότερη χαρά. Το αποτέλεσμα ήταν το πλέξιμο, καθώς ήταν εκείνο που βοηθάει πιο πολύ το άνθρωπό να συγκεντρώνεται σε αυτό που κάνει και να ξεχάσει για λίγο τα υπόλοιπα προβλήματα που έχει. Ο επιστημονικός όρος για αυτήν την κατάσταση είναι «flow». Οπότε σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα να ξεκινήστε το πλέξιμο κομποσκοινιών το οποίο επιφέρει, εκτός από τα ανωτέρω επιστημονικά οφέλη και πνευματικά οφέλη.

Για λοιπές απορίες που τυχόν έχετε μπορείτε να πατήσετε εδώ και να ρωτήσετε ότι θέλετε.

ΑΝΕΚΔΟΤΟ

Κλείνοντας, θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε που κάνατε τον κόπο και διαβάσατε το άρθρο μέχρι το τέλος και θα θέλαμε να σας το ανταποδώσουμε με ένα ανέκδοτο σχετικά με το κομποσκοίνι. Κάποτε ένας άντρας, που δεν είχε ιδιαίτερη σχέση με την Εκκλησία και τα πνευματικά γενικότερα, αποφάσισε να γίνει μοναχός. Ταξιδεύει λοιπόν και πηγαίνει στο Άγιο Όρος. Εκεί του δίνουν ράσα και ένα κομποσκοίνι. Επειδή όμως, όπως είπαμε, δεν είχε σχέση με τα εκκλησιαστικά, το πέρασε για κομπολόι και άρχισε το παίζει και να το στριφογυρνάει σαν να είναι κομπολόι. Τον είδε γέροντας και αφού τον «στόλισε» καλά καλά του εξηγεί: «Αυτό δεν είναι κομπολόι, είναι κομποσκοίνι, τον βλέπεις τον κόμπο; Κάθε κόμπος έχει 9 σταυρούς και κάθε σταυρουδάκι έχει και ένα αγγελάκι, μην το στριφογυρνάς λοιπόν. Αυτό που θα κάνεις είναι να το κρατάς στο χέρι και σε κάθε κόμπο θα λες Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον με. Κατάλαβες;». «Κατάλαβα κατάλαβα» ανταποκρίθηκε εκείνος. Ξεκίνησε λοιπόν να προσεύχεται λέγοντας σε κάθε κόμπο την ευχή. Κάνει ένα κομποσκοίνι, κάνει δεύτερο, κάνει τρίτο. Κάπου βαρέθηκε. Ξεκίνησε τότε να παρατηρεί τους κόμπους, να βλέπει πως το νήμα δημιουργούσε τα σταυρουδάκια. Θυμήθηκε τότε λόγια του γέροντα για τα Αγγελάκια. Λέει τότε: «Αγγελάκια, κρατηθείτε, διάλλειμα τώρα!!!» και συνέχισε να στριφογυρνάει το κομποσκοίνι σαν κομπολόι.